Samenvatting

Het samenstellen van deze begroting gebeurde onder bijzondere omstandigheden. De situatie is zo bijzonder dat de VNG een begrotingsadvies heeft opgesteld. Dit als uitwerking van de resolutie ‘Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief’. Deze resolutie is met grote meerderheid aangenomen tijdens de Algemene Ledenvergadering (ALV) van de VNG van 14 juni 2023.

Al een aantal jaren is er onduidelijkheid over de rijksinkomsten via het gemeentefonds. Dit komt doordat in het regeerakkoord Rutte IV was opgenomen dat er vanaf 2026 een nieuwe financieringssystematiek zou gaan gelden. Omdat het kabinet hierover nog geen besluiten heeft genomen ontvangen gemeenten vanaf 2026 veel minder algemene uitkering (het zogenaamde "ravijn" van 2026).

Het begrotingsadvies van de VNG bestaat uit twee onderdelen. Voor 2024 en 2025 luidt het advies presenteer een sluitende begroting voor structurele lasten en baten. Voor de jaren 2026 en 2027 wordt geadviseerd de lasten in de vorm van een realistische begroting te presenteren. En wel gebaseerd op het huidige takenpakket, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit het coalitieakkoord en geschatte mee- en tegenvallers. Naar verwachting zullen de meerjarenramingen 2026 en 2027 dan duidelijk tekorten laten zien.

De VNG vindt dit onder de huidige omstandigheden een verantwoorde keuze, ondanks dat het presenteren van een niet-sluitende meerjarenraming eigenlijk niet past in het voor gemeenten gebruikelijke degelijke financieel beleid. Vooral omdat de gesprekken met het inmiddels demissionaire kabinet hierover nog niet zijn afgerond. Het onnodig in gang zetten van (onomkeerbare) bezuinigingen vindt de VNG om dezelfde reden onwenselijk.
De uitkomst van de ALV is al gedeeld met de minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Financiën. In het bijzonder heeft de VNG het kabinet gevraagd om erkenning van de financiële opgave waar gemeenten zich – ook na de Voorjaarsnota – nog steeds voor gesteld zien. Gemeenten verwachten hierop een concreet en duidelijk antwoord van het kabinet, voordat de Miljoenennota verschijnt.

Wij volgen het advies van de VNG om de nadelige financiële gevolgen van het kabinetsbeleid zichtbaar op één plek op te nemen in de begroting 2024. Relevante onderwerpen voor onze gemeente zijn toegelicht bij het onderdeel uitgangspunten (onder Financiën - financiële positie).

De kaders die u het college heeft meegegeven bij de behandeling van de kaderbrief 2024 zijn in lijn met het advies van de VNG. Deze kaders heeft het college gebruikt voor het samenstellen van de programmabegroting 2024 en de meerjarenraming 2025-2027. De belangrijkste kaders waren:

• dat de begroting 2024 sluitend moet zijn voor structurele baten en lasten. Een niet sluitende meerjarenraming 2025-2027 is acceptabel..
• dat voor het verlagen van specifieke lasten onderzoek nodig is om te komen tot een evenwichtige bestuurlijke keuze. Daarom passen we het verlagen van specifieke lasten nu niet toe bij de meerjarenraming 2025-2027.
• dat het acceptabel is om minder voorzichtig te ramen / eigen inschatting te maken daar waar mogelijk toe te passen in de meerjarenraming. Dit geldt voor de begrotingsprogramma’s waar overschotten waren bij de jaarstukken 2022.

In de volgende tabel staat het financieel beeld vanaf de begrotingsbehandeling in november 2022. Voor 2024 presenteren we een sluitende begroting voor structurele baten en lasten. De meerjarenraming is voor het jaar 2025 positief, de jaren 2026 en 2027 laten tekorten zien.. Deze tekorten zijn ongeveer gelijk aan afname van de rijksinkomsten vanaf 2026.
De financiële gevolgen van de ontwikkelingen presenteren we in enkele categorieën. Na de tabel volgt een toelichting per regel.

Primitieve begroting
Op deze regel staan de geraamde resultaten van de vastgestelde begroting 2023 en de meerjarenraming 2024-2027 bij de begrotingsbehandeling in november 2022. De cijfers zijn inclusief de financiële effecten  van het college werkprogramma TiMM.

Raadsbesluiten september 2022 t/m juli 2023
Hier staan de financiële gevolgen van afzonderlijke raadsbesluiten in de periode september 2022 t/m juli 2023.

1e Bestuursrapportage 2023
Dit zijn de financiële gevolgen van de 1e bestuursrapportage 2023 op het geraamde resultaat.

2e Bestuursrapportage 2023
Er zijn geen structurele financiële gevolgen opgenomen in de 2e bestuursrapportage 2023.

Geraamd resultaat (startsituatie)
Na de verwerking van de raadsbesluiten t/m juli 2023 en de 1e en 2e bestuursrapportage 2023 is dit de financiële startsituatie voor de begroting 2024 en de meerjarenraming 2025-2027.

Bestaand beleid
Op deze regel staan de financiële gevolgen van ontwikkelingen voor bestaand beleid. De bestuurlijke keuzevrijheid voor ontwikkelingen bestaand beleid is voor de korte termijn niet zo groot. Natuurlijk heeft u wel de bestuurlijke keuze om het bestaande beleid te wijzigen.
De financiële gevolgen op deze regel zijn vooral het gevolg van de verwerking van de uitgangspunten begroting 2024. Bij de programma's onder de kop "wat kost het?" zijn de ontwikkelingen bestaand beleid toegelicht.

Nieuw beleid
Hier staan de financiële gevolgen van de integrale afweging van het college voor nieuwe ontwikkelingen. Voor de financiële gevolgen van deze ontwikkelingen was nog geen structurele dekking opgenomen in de meerjarenbegroting 2024-2026. Een toelichting op deze ontwikkelingen kunt u lezen bij de programma's onder de kop "wat kost het?".

Gemeentefonds
Op deze regel staan de financiële gevolgen van de meicirculaire 2023 Een uitgebreide toelichting is te vinden bij programma's - financiële informatie programmaplan, onderdeel "algemene dekkingsmiddelen".
De rijksinkomsten vertonen een grillig verloop. Tot en met 2025 zijn de middelen positief bijgesteld in de meicirculaire. Voor 2026 is een zeer forse terugval (het zogenaamde “ravijn”) te zien. Dit heeft te maken met een nieuwe financieringssystematiek die het kabinet vanaf 2026 wil laten ingaan. Het kabinet geeft aan dat tegelijkertijd een uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied moet gaan plaatsvinden, zonder dat uit te werken en financieel te vertalen. Het vervallen van het volume accres staat daarmee ingeboekt terwijl de extra baten geheel onduidelijk zijn en niet mogen worden meegenomen in het financieel meerjarenbeeld vanaf 2026.

Investeringen 2024
Het meerjaren investeringsplan 2024-2027 is geactualiseerd. U neemt een besluit bij de begrotingsbehandeling op 2 november 2023 voor de investeringen 2024. We lichten de investeringen 2024 toe bij de begrotingsprogramma's onder het kopje "Investeringen".

Kapitaallasten
Op deze regel staan de financiële gevolgen van aanpassingen in kapitaallasten voor bestaande investeringen. Het voordeel voor de begroting 2024 en volgende jaren komt vooral door vrijval afschrijvingslasten en lagere kapitaallasten voor kredieten die zijn afgesloten bij de jaarrekening 2022. Vanaf 2026 worden er meer rentelasten toegerekend aan de grondexploitaties vanwege hogere rente. En dat betekent minder rentelasten voor de gemeentebegroting.

Loon- en prijsindexatie
Jaarlijks nemen we vanuit het accres algemene uitkering een gedeelte op in de begroting voor loon- en prijsontwikkeling volgens de vastgestelde uitgangspunten. De categorie loon- en prijsontwikkeling is budgettair neutraal opgenomen in de begroting. Bij de programma's onder de kop "wat kost het?" zijn de financiële bijstellingen te zien. De belangrijkste zijn de bijstelling van de bijdragen aan de Veiligheidsregio Noord Oost Brabant (programma Veiligheid € 197.000), de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (programma Volksgezondheid en milieu € 306.000) en de Omgevingsdienst Brabant Noord Oost (programma Volksgezondheid en milieu voor de kadernota en de begroting samen € 287.000)..

Overige technische aanpassingen
De financieel technische aanpassingen zijn over het algemeen voor de hele begroting budgettair neutraal. Nu staat er onder deze categorie echter een meerjarig structureel bedrag. Dat komt door de financieel technische aanpassingen bij de kostendekking voor riolering. Bepaalde lasten zijn onttrokken uit de voorziening riolering. Hierdoor belasten ze de begroting niet meer en geeft dat een voordeel. Bij de programma's onder de kop "wat kost het?" zijn de bedragen van de financieel technische aanpassingen te zien. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verwerken van de salarisbegroting en de grondexploitaties.

MIP (meerjaren investeringsplan)
Op deze regel staan de kapitaallasten van de investeringen die gaan lopen vanaf 2025. Hierover neemt u bij de begrotingsbehandeling 2024 nog geen besluit.

Wijzigingen kleiner dan € 50.000
Hier staan de structurele financiële gevolgen van wijzigingen die kleiner zijn dan € 50.000. Deze wijzigingen gaan over ontwikkelingen van bestaand beleid.

Personeel
Door regelingen zoals het generatiepact, aanpassingen in de cao-gemeenten zoals ouderschapsverlof, geboorteverlof, extra vrije dagen, het stijgend ziekteverzuim en de langere tijd waarin vacatures open staan is het capaciteitsverlies in de afgelopen jaren toegenomen. Hierdoor zien we een verhoging van de werkdruk waardoor het noodzakelijk is om maatregelen te nemen. Na een analyse zijn we tot de conclusie gekomen dat het voor de reguliere taken binnen de ambtelijke organisatie noodzakelijk is om de formatie structureel uit te breiden met 54 fte. Hiervoor is in deze begroting een structureel bedrag opgenomen van € 3,8 miljoen. Daarnaast zien we dat het noodzakelijk is om incidenteel de formatie uit te breiden met 26 fte. De incidentele formatie is met name noodzakelijk om nieuwe wetgeving (zoals onder meer de Omgevingswet) in te kunnen voeren of tijd te investeren in verbetering van werkprocessen die tijd gaan opleveren. We stellen voor de incidentele uitbreiding te dekken uit de algemene risico reserve. Voor 2024 en 2025 is dat € 2,3 miljoen, voor 2026 € 1,8 miljoen en voor 2027 € 0,4 miljoen.
Meer informatie hierover is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering - onderdeel HRM.

Totaal ontwikkelingen
Hier staat het totaalbedrag (lasten min baten) aan financiële gevolgen voor de begroting 2024 en de meerjarenraming 2025 t/m 2027.

Geraamd resultaat programmabegroting 2024
Op deze regel staat het geraamd resultaat na verwerking van alle ontwikkelingen die eerder genoemd zijn.

Voor de vorm van toezicht door de provincie is het structureel geraamd resultaat van belang. Hiervoor halen we de incidentele baten en lasten van het geraamde resultaat af.. Door het weglaten van incidentele lasten gaat het structureel geraamd resultaat omhoog. Bij het weglaten van de incidentele baten gebeurt het tegenovergestelde.
In de volgende tabel staat het structureel geraamd inclusief en exclusief MIP 2025-2027. U neemt bij de begrotingsbehandeling een besluit over het structureel geraamd resultaat exclusief MIP 2025-2027. Een besluit over de investeringen uit het MIP 2025-2027 neemt u bij de volgende begrotingen.